Do You Speak Corona ? Koronaca konuşuyor musun ? İsviçre'de Rete Romanca Resmi İletişimde Hemen Hemen Hiç Kullanılmıyor.

''Don't stand so close me'' (Bana öyle fazla yaklaşma) reto romanca deyimiyle ''Sta betg aschi datier da mei'' kulağa böyle yansıyor. Yukarıda adıgeçen videoda tanınmış reto roman şarkılarının şarkı yazarı Pascal Gamboni ''The Police'' adlı klasik eseri yeniden uyarlamış. Anılan şarkı pandemi salgını sürecindeki ruh halini yücelten ve aynı zamanda İsviçre'deki altmış bin reto romanın ana dilinde ivedilikle ihtiyaç duyduğu bir mesajı ortaya koymuştur.

Ana dilleri 1983 yılından bu yana dördüncü resmi bölge dili olarak tanınmış olmasına rağmen federal resmi makamlar sokağa çıkma yasağının ilk evresinde bilgilendirmeyi sadece Almanca, Fransızca ve İtalyanca dilleriyle sunmuşlardır. Bu durum tüm ülke genelinde siyasi bir baskıyı gereksindirmiş, (Tüm İsviçre'ye için acil durum yasası uyarınca koordinasyon kuruluşu), böylece bilgilendirici dökümanlar reto roman diliyle yayımlanabilmiştir.

Rete roman dilinin İsviçre'de sadece kısmen resmi dil olması asabiyle, Korona virüsü ile ilgili bilgilerin hazırlandığı resmi internet sitesinde bu güne kadar reto roman diliyle düzenlenmiş bir yorum bulunmamaktadır. Ancak, bu link adresi üzerinden reto roman diliyle bilgi alma imkanı mevcut bulunmaktadır (Ve de bir çok yabancı dil üzerinden de olmak üzere).

İsviçre'de konuşulan Almanca, Fransızca ve İtalyanca dilleriyle karşılaştırıldığında, reto roman dilinin pandemiden hangi sepebten dolayı bu denli etkilendiğini gösteren bir fark görülmemektedir. Ancak, azınlıkların özel mahiyet arzeden ihtiyaçları vardır. Almanca yayımlanan medya tüketici tarafından sarf edilmekle birlikte, reto roman diliyle yapılan bir alternatif neşriyatın mevcut olmaması nedeniyle topluluğun başta akşam haberleri olmak üzere, resmi makamlar tarafından ana dilleriyle bilgilendirilme hakkı vardır. Bu konuda reto romanca yayımlanan gazetelerle internet sayfaları ellerinden gelenin en iyisini yetiştirmeye çalışmaktadırlar.

Olumlu örnekler gerçekten mevcuttur. Svizra Rumantscha Radyo Televizyonu (www.rtr.ch. SRG Reto Roman Lisanslı Radyo ve Televizyon Sunumu) şimdiye kadar ''Dijital Kültür'' '' başlığı altında sayısı 20'den fazla çevrim içi kültür sunumu üretmiştir. SRG'nin (İsviçre Radyo ve Televizyon Kurumu) diğer dil serileri üzerinden sunduğu buna benzer diğer örnekler de mevcuttu. SRG Kanalları bu zaman sürecinde daha çok isviçre müziği ve daha fazla reto romanca müzik yayını yapmaktadırlar.

Buna ilişkin olumlu bir diğer örnek Lia Rumantscha'dır. Uzun yıllardan beri bir FUEN üyesi olan bu kurum, reto roman dilini konuşan tüm organizasyonların ve kişilerin çatı organizasyonu olup, bölgesel reto roman derneklerine, bölge ötesi birliklere ve reto roman organizasyonların çalışmalarını Graubünden Kantonu haricinde desteklemekte, teşvik ve koordine etmektedir. Sadece bir hafta içersinde toplam 90 katılımcının müdahil olduğu 20 adet dil kursunu bizzat katılımla yapılan ders tarzından çevrim içi alıştırma ders türüne uyarlamıştır. Bahsi geçen imkan çok makul algılanmış ve belki gelecekte bazı kursların çevrim içi ile bizzat katılım kombinasyonu formatında sunulabilme etkisini göstermiştir.

Bu arada Lia Rumantscha ve diğer kurs tertip edenleri etkileyen bazı üzücü kararlar da olmuştur: Reto Roman diline ait bir çok hızlı yaz dil kursları iptal edilmek zorunda kalmıştır. Samedan, Scuol ve İlanz'daki bu kurslara katılması gereken toplam 350 kişinin gelmesi beklenmişti.

Bu makaleye dair bilgiler Lia Rumantscha tarafından hizmete sunulmuştu.

FUEN Nisan 2020 tarihinde Pandemi salgını sırasında Avrupa'daki azınlıkların durumu ile ilgili olarak''Do You Speak Corona – Koronaca konuşuyor musun ? '' başlıklı bir anket düzenlemiştir. Çevrim içi kapsamındaki bu anket genel anlamda KOVİD-19 Virüsü hakkındaki bilgilere sahip olabilme, salgının yayılması ile bağlantılı olan sağlık bilgileri, azınlık dillerinden birisi üzerinden işlev gören acil yardım hattının varlığı ve azınlık dilleriyle verilen çevrim içi derslere vakıf olabilme gibi ünitelere odaklanmıştı. Bu kısa raporun sonuçlarına aşağıdaki internet adresinden ulaşabilir, tüm raporu ise PDF Formatı kapsamında keza aşağıdaki internet adresinden yükleyebilirsiniz. Bu olaysal çalışmalar Corona konuşuyor musunuz projesinin devamı mıdır acaba ?